 Cây đèn gốm thời Mạc tại Bảo tàng Thủ đô |
PGS-TS Tống Trung Tín, Chủ tịch Hội Khảo cổ hủ học VN, vẫn còn nhớ như in cây đèn gốm niên hiệu Diên Thành 5 (1582) hiện lưu giữ tại Bảo tồn Thủ đô. “Đấy là một cây đèn đẹp, quý hi hữu. Chưa kể, nó lại có minh văn (chữ khắc) rõ ràng. Làm cho nghiên cứu lịch sử văn hóa, có được một hiện vật có minh văn như thế quý lắm”, ông Tín nói. Đây là cây đèn gốm thời Mạc còn nguyên lành. Chỉ riêng vấn đề đó đã rất khó. Theo ông Tín, do chiến tranh và phổ biến nhân tố khách quan, hiện vật gốm Mạc còn lại không phổ thông.
PGS-TS Nguyễn Đình Chiến, Phó giám đốc Bảo tồn Lịch sử tổ quốc, cho nhân thức đèn có chiều cao 74,5 cm, gồm 2 phần rời lắp khớp lại. Hoa văn trang trí nổi ở phần thân và phần dưới chân đèn gồm hình rồng, vạch đứng Đồng thời, răng cưa, cánh sen, xen kẽ hình bông hoa 8 cánh nhọn, hình yên ngựa. Ngoài phần để mộc, phần còn lại được phủ men lam xám sẫm, có độ trong bóng và dày. Vai và thân trên của đèn phình ra, thân dưới eo.
Phần minh văn mà ông Tín nói khá dài. Khi dịch nghĩa, có đoạn văn sau: “Hoàng đế muôn tuổi, cõi tục thanh bình, chúng sinh đều được nhận phúc thọ vĩnh viễn. Thôn My Xuyên, chùa Thanh Lan, phố Lai Khê, quận Thanh Lâm 5 người cung tiến: Nguyễn Khắc Cán, Phạm Thị Duy, Bùi Thị Đoạt, Nguyễn Thị Tòng, Đặng Thị Tuyến phố. Phố Văn Phạm 7 người cung tiến: Hoàng Khắc Tuân, Hoàng Khắc Miễn, Phạm Đạo Cộng, Phạm Chất, Phạm Khắc Hải, Đặng Văn Can, Phạm Thị Quyết. Các cụ già họ Phạm ở Mai Động, Xuân Sơn, Lương Tuần. Thị trấn Phạm Sơn: Hội chủ là nhà sư Tỳ Khưu Nguyễn Đức Long tự Tuệ Tín. Đặng Huyền Thông, thị trấn Hùng Thắng, huyện Thanh Lâm tạo tác vào niên hiệu Diên Thành 5”.
Theo PGS-TS Nguyễn Đình Chiến, trên chân đèn có toàn bộ thông tin quan trọng về thời gian ra đời của thành quả, người đặt hàng tác phẩm cùng quê quán, tên người chế tác. “Chúng bổ sung tài liệu cho việc phân tích về các ngôi chùa nói riêng và đạo Phật nói phổ biến”, ông Chiến phân tích. Cùng với đa dạng minh văn khác, những minh văn này cho thấy một giai đoạn đa dạng phân khúc từ quý tộc như hoàng thân, công chúa tới dân gian đều muốn đặt chân đèn và lư hương để cung tiến cho các ngôi chùa ở phổ biến thành thị vùng đồng bằng Bắc bộ.
Nhận thấy đèn quý trong khoảng một vụ bán buôn đồ cổ lỗ
Ông Chiến nói chân đèn này mang những hoa văn điển hình mà tác giả Đặng Huyền Thông (sống vào thế kỷ 16) thường sáng tác. Qua so sánh đa dạng công trình đồ gốm, Đặng Huyền Thông được các nhà tìm hiểu đánh giá là người tiêu biểu, đỉnh cao của nghệ thuật gốm thời Mạc. Tạo hình công trình của ông mang phong cách tư nhân rõ nét. “Trang trí hoa văn trên các tác phẩm gồm nhiều đề tài như hoa sen, hoa cúc, hoa dây, hình rồng, hình học... với rất nhiều bố cục không giống nhau. Ông không dùng đề tài tứ linh mà chỉ có hình rồng, với 15 kiểu khác nhau. Khác lạ, các hoa văn hình học như băng răng cưa, vạch thẳng song song... được coi là thông suốt phong cách truyền thống văn hóa Đông Sơn”, ông Chiến phân tách.
PGS-TS Trịnh Sinh, phân tích viên cao cấp của Viện Khảo cũ kĩ học, đưa ý kiến cây đèn này tiêu biểu cho thú chơi đèn gốm thời Lê - Mạc. Trong công đoạn này, người thợ gốm đua tài bằng cách thức khiến cho ra rộng rãi cây đèn chân cao, trang trí tinh vi. chả hạn, có những cây đèn gốm trang trí hình rồng nổi đang nhả ngọc, có vảy, móng, râu. Xen với hình rồng là hoa văn mây lá, hoa, cây xanh. Rộng rãi đèn còn có các dòng chữ Hán. Ông Sinh cũng nghĩ là trong lịch sử các loại đèn ở nước ta, đèn gốm chiếm đoạt đa dạng nhất.
PGS-TS Tống Trung Tín thì khác biệt thể hiện sự quan trọng về tác giả cây đèn: “Giả dụ thời đó mà có danh hiệu nghệ nhân dân chúng, chắc tác giả Đặng Huyền Thông cũng sẽ được trao. ngừng thi côngĐây là một tác giả gốm xuất sắc”.
Ông Nguyễn Tiến Đà, Giám đốc Bảo tàng Hà Nội, mách nhỏ cây đèn quý được Công an thức giấc Hà Tây (cũ) thu giữ trong một vụ mua sắm cổ hủ vật, sau đó chuyển lại cho Bảo tàng Hà Tây năm 1993. Năm 2008, Bảo tàng Hà Tây sáp nhập Bảo tồn Hà Nội và cây đèn hiện diện ở bảo tồn trong khoảng đó đến nay. TS Phạm Quốc Quân cho biết bây giờ số đông hiện vật gốm của Đặng Huyền Thông xuất hiện trong các bộ sưu tập nước ngoài.
Trinh Nguyễn
Tham khảo thêm: đồ bơi
No comments:
Post a Comment