 |
Người tìm việc tổng thống Mỹ của đảng Cộng hòa Donald Trump. Ảnh: CNN
|
Trong cuộc phỏng vấn với tờ NYTimes gần đây, ứng cử viên tổng thống đảng Cộng hòa Donald Trump đã mạnh tay tuyên bố rằng giả dụ ông đắc cử, Mỹ sẽ không kiểm soát an ninh các thành viên NATO vô nhân tố kiện, và trong trường phù hợp một nước thuộc khối bị tấn công, ông sẽ chú ý đóng góp của đất nước đó như thế nào cho NATO rồi mới ra tay can thiệp.
Ngay lập tức, tuyên bố của Trump đã làm bùng lên làn sóng phản ứng giận dữ trong giới chức ở Nhà Trắng, NATO và thậm chí là cả các chỉ huy đảng Cộng hòa.
Tại Brussels, Tổng thư ký NATO Jens Stoltenberg nói rằng ông sẽ không "can thiệp vào chiến dịch bầu cử của Mỹ", nhưng đồng thời nhấn mạnh chỉ tiêu rõ ràng của NATO là "bảo kê lẫn nhau". "Hai cuộc đời chiến đã cho thấy hòa bình ở châu Âu cũng rất cần thiết với bình an của nước Mỹ".
Mỹ là nước đóng góp hơn 70% ngân sách hoạt động cho NATO, và Washington đã rộng rãi lần than phiền rằng các đồng chí không hăng hái đóng góp vốn đầu tư cho hoạt động của khối.
Tuy nhiên trong lịch sử chưa có bất cứ chính trị gia nào đưa ra kiến nghị "khác lại" như ông Trump. "Họ đã kết thúc nghĩa vụ với chúng tôi chưa? Giả dụ họ đã hoàn thành bổn phận của bản thân mình, câu tư vấn là có", ông Trump nói khi được hỏi liệu Mỹ có đem quân chi viện trong trường thích hợp ba thành viên NATO vùng Baltic là Estonia, Latvia và Litva bị Nga tấn công hay không.
Trước tuyên bố này của tỷ phú, Bộ trưởng Quốc phòng Anh Michael Fallon nói với giọng đầy châm biếm: "Yếu tố 5 Hiệp ước 1949 là một cam đoan tuyệt đối. Nó không diễn ra với bất cứ điều kiện buộc ràng hay hạn chế giễu nào". Vấn đề 5 của hiệp ước này nói rõ rằng NATO sẽ kiểm soát an ninh bất kỳ thành viên nào trong trường phù hợp nước đó bị tiến công. Cho đến nay, Điều 5 mới chỉ được kích hoạt một lần, sau khi Mỹ hứng chịu đợt tiến công khủng bố kinh hồn ngày 11/9/2001.
Trong một hội nghị NATO diễn ra ở Ba Lan chưa đầy nhị tuần trước, Tổng thống Mỹ Barack Obama đã trấn an các đồng chí rằng "dù trong bất cứ cảnh ngộ nào, châu Âu cũng có thể trông cậy tham gia Mỹ - xoành xoạch".
Tổng thống Estonia Toomas Hendrik Ilves đã viết trên Twitter rằng Estonia là một trong 4 thành viên của NATO đáp ứng được đòi hỏi chi ra tối thiểu 2% GDP cho ngân sách quốc phòng, và các binh sĩ Estonia đã "đấu tranh vô yếu tố kiện" cho nước Mỹ trong cuộc chiến ở Afghanistan Đối Địch chủ nghĩa khủng bố theo Nhân tố 5 của Hiệp ước 1949.
Artis Pabriks, cựu bộ trưởng quốc phòng Latvia, thì cương trực hơn khi khỏe khoắn chỉ trích tuyên bố của ông Trump. "Ví như Trump nghi ngờ tinh thần cấu kết của NATO theo Nhân tố 5, việc ông ta đắc cử sẽ gây gian nguy cho an toàn vùng Baltic", Pabriks viết trên Twitter.
Tổng thống Litva Dalia Grybauskaite thì vội vã tìm phương pháp trấn an công chúng sau tuyên bố của ông Trump. "Dù ai trở thành tổng thống Mỹ tiếp theo đi chăng nữa, chúng tôi vẫn tin cẩn nước Mỹ. Mỹ đã luôn bảo kê các giang sơn bị tiến công, và sẽ khiến như vậy trong mai sau", bà nói.
Nguy cơ doạ dọa an toàn
Theo các chuyên gia phân tách, ý tưởng của ông Trump trên thực tế sẽ đạp đổ chế độ đối ngoại mà Mỹ đã dày công xây dựng trong phổ quát thập kỷ và khiến rung rinh các cấu trúc an toàn vốn đã khiến chỗ dựa cho sự bất biến của châu Âu và toàn cầu sau Thế chiến II.
Xenia Wickett, giám đốc chương trình Mỹ và các nước khu vực châu Mỹ tại viện Chatham House, đơn vị tư vấn chế độ đối ngoại ở London, nghĩ rằng giọng điệu của ông Trump chỉ là sự lặp lại – dù với ít tính ngoại giao hơn – những nỗi sốt ruột mà một loạt bộ trưởng quốc phòng Mỹ từng nêu ra, như ông Robert Gates, Leon Panetta và Ashton Carter.
"Nước Mỹ không còn sẵn lòng trang trải gần 75% ngân sách NATO như hiện nay nữa. Trump đã đẩy nỗi lo lắng đó tới cực điểm, và ông ta muốn thấy sự 'công bằng' hơn về phân công phu động", bà Wickett nói. "Vấn đề không may là cơ chế biểu đạt như thế này của ông Trump có thể hữu ích cho quân thù hơn là hỗ trợ liên hiệp", bà bổ sung.
Alexandra de Hoop Scheffer, trưởng phòng đại diện Paris của Quỹ German Marshall, cho rằng ông Trump đã đẩy cuộc tranh luận về chia sớt gánh nặng trong NATO "lên mức cực điểm", bằng cách thức đặt yếu tố về bổn phận của Mỹ thực thi trách nhiệm bảo vệ thành viên của NATO.
Trong khoảng sự kiện này, Scheffer tin rằng các chỉ huy châu Âu cần phải thuyết phục được cư dân về "tầm cần thiết của đầu cơ tham gia quốc phòng để đương đầu với những thử thách an toàn hiện giờ và mai sau".
Còn Carl Bildt, cựu thủ tướng kiêm ngoại trưởng Thụy Điển, nói rằng ông lúng túng tuyên bố của ông Trump có thể khiến các nước như Nga và TQuốc tin rằng "Mỹ sẽ không đứng lên vì bạn hữu và cam kết", và đây sẽ là yếu tố "đặc biệt nguy hại cho sự định hình toàn cầu". "Ông ta đang coi nhẹ việc kiểm soát an ninh không chỉ các ích lợi chung, mà còn là các trị giá phổ biến", Bildt nói.
Thượng nghị sĩ đảng Cộng hòa Mitch McConnell, người tận tình ủng hộ tỷ phú Trump tại đại hội vừa diễn ra của đảng, nói rằng ông hoàn toàn không đồng ý với tuyên bố trên, bởi NATO "là liên kết quân sự thắng lợi nhất trong lịch sử nhân loại", nhưng nghĩ rằng đây chỉ là một "sai lạc của người mới tham gia nghề".
Thượng nghị sĩ Lindsey Graham thì tỏ ra chua chát hơn khi nói về phát ngôn của ứng cử viên tổng thống thây mặt cho đảng. "Tôi chắc chắn 100% về cảm nhận của Tổng thống Nga Vladimir Putin – ông ấy sẽ rất vui".
Tại Nga, đa dạng nghị viên đã đãi đằng sự ủng hộ đối với tuyên bố của ông Trump. Alexei Pushkov, chủ toạ ủy ban đối ngoại Duma Giang sơn Nga, so sánh quan điểm của ông Trump với bà Hillary Clinton, người tìm việc đảng Dân chủ. "Tín nhân tố của Clinton: đẩy mạnh cấu kết chống Nga. Tín yếu tố của Trump: chỉ đáp trả những bắt nạt dọa đích thực", ông Pushkov viết. "Sự thông thường hung hăng chống lại sự khôn ngoan".
Cư dân các nước Đông Âu đã thanh minh nỗi tức giận và phản ứng với phát ngôn của ông Trump. "Những lời nói của ông ấy là vô bổn phận và khiến tôi lo ngại. Tôi run sợ về mai sau nhân loại và cả Ba Lan", Lidia Zagorowska, nữ giáo viên ở Warsaw, Ba Lan, san sẻ.
"Nếu như là một công dân Mỹ, tôi sẽ không bao giờ, không đời nào bỏ thăm cho Trump. chậm tiến độ là câu giải đáp của tôi", Katarzyna Woznicka, 54 tuổi, ở Warsaw, khẳng định.
Xem thêm: Trận chiến giữa Donald Trump và các ông trùm công nghệ Mỹ
Trí Dũng
Có thể bạn quan tâm: váy ngủ gợi cảm